Κατόπιν, έχουμε την 2η Περίοδο που ξεκινάει από τα τέλη του 19ου αιώνα και καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του 20ου αιώνα. Εδώ έχουμε, την ίδρυση της Ιστορίας των Επιστημών ως ακαδημαϊκό πεδίο και η Περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από μία ωρίμανση αλλά παράλληλα και μια κατανόηση – ευελιξία των Ιστορικών, που κατάλαβαν ότι για την Ιστορία πολλών επιστημονικών πεδίων δεν μπορεί να γίνει παραγραφή και αποσιώπηση πολλών σημαντικών στοιχείων. Εδώ, έχουμε το παράδειγμα της Αστρολογίας και την προσφορά της στην Ιστορία της Αστρονομίας. Στην περίπτωση της Ιστορίας της Αστρονομίας, εάν κάποιος έπρεπε να κάνει μια καλή και ορθή ιστορικά απόδοση της θα έπρεπε να δει επίσης και την Ιστορία της Αστρολογίας. Όμως όπως κάθε αρχή και δύσκολη, έτσι και οι Ιστορικοί αποφάσισαν ότι θα την μελετήσουν γιατί έπρεπε να κατανοήσουν τι έκαναν οι Αστρονόμοι-Αστρολόγοι εκείνης της περιόδου που εξέταζαν, αλλιώς δεν θα καταλάβαιναν την εξέλιξη της πορείας της Αστρονομίας. Όμως, την εξέτασαν με έναν επιφανειακό τρόπο ώστε να μην χαρακτηριστούν ως δεισιδαίμονες ή ότι ασχολούνται με τις λεγόμενες “ψευδο-επιστήμες”. Με λίγα λόγια, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν μια εξωτερική και επιφανειακή παρατήρηση της Ιστορίας της Αστρολογίας ως προς την συνεισφορά της στην εξέλιξη της Αστρονομίας και του Κοινωνικού Ιστού, της εκάστοτε Ιστορικής Περιόδου που μελετούσαν. Τότε έχουμε, τα πρώτα ιστορικά έργα για την σημασία της Αστρολογίας στον Κοινωνικό Ιστό του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης.
Οι Ιστορικοί της Επιστήμης κατάλαβαν ότι η Αστρολογία αποτελεί ένα τεράστιο πεδίο γνώσης και πρέπει να την κατανοήσουν από μέσα…
Τέλος, φτάνουμε στην Τρίτη Περίοδο που λαμβάνει χώρα από τα τέλη του 20ου αιώνα και φτάνει μέχρι τις μέρες μας, όπου τα πράγματα άλλαξαν άρδην στην Ιστορία των Επιστημών και οι Ιστορικοί μπορούν πια να δουν με ακρίβεια και με βάθος την Ιστορία της Αστρολογίας από μέσα, χωρίς επικρίσεις ότι ασχολούνται με δεισιδαιμονίες ή κάτι παρεμφερές. Οι Ιστορικοί της Επιστήμης κατάλαβαν ότι η Αστρολογία αποτελεί ένα τεράστιο πεδίο γνώσης και πρέπει να την κατανοήσουν από μέσα, με έναν όμως ουσιώδες τρόπο και όχι επιφανειακά. Να την κατανοήσουν, με την δική της ορολογία και τους δικούς της κανόνες. Για να την κατανοήσουν όμως, οι Ιστορικοί διαπίστωσαν ότι δεν έχουν μελετηθεί ούτε τα πιο βασικά και ουσιώδη συγγράμματα της και ότι δεν υπάρχουν καν σύγχρονες κριτικές μελέτες και μεταφράσεις αυτών. Άρα, έπρεπε να θέσουν κάποια ουσιώδη ερωτήματα πριν ξεκινήσουν. Πού βρίσκονται αυτά τα βασικά συγγράμματα; Πώς οι αστρολόγοι εκπαιδεύονταν; Τί μάθαιναν αυτοί οι άνθρωποι; Ποιες Τεχνικές χρησιμοποιούσαν στην Πρόβλεψη; Πώς λειτουργούσε αυτή η Επιστήμη; Πώς έβρισκαν τα αποτελέσματα των προβλέψεων τους; Ποια ήταν τα λάθη τους; Ποια ήταν η εξέλιξη αυτής της Επιστήμης; Ποια ήταν η αλληλεπίδραση που είχαν με τους πελάτες τους και Τί πίστευαν οι ίδιοι οι πελάτες τους;
H Αστρολογία ήταν η διαρκής προσπάθεια του ανθρώπου να διαπιστώσει πως λειτουργεί ο κόσμος μέσω της λογικής, των προσεκτικών μαθηματικών υπολογισμών, της προσεκτικής παρατήρησης και της ανάπτυξης μιας μεθόδου…
Οι Απαντήσεις σε αυτά τα θεμελιώδη ζητήματα ήρθαν από την έρευνα των ίδιων των Ιστορικών, ψάχνοντας σε όλες τις Βιβλιοθήκες της Ευρώπης. Εκεί επί αιώνες ήταν φυλαγμένα χιλιάδες χειρόγραφα του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης που δίνουν τις απαντήσεις στα ερωτήματα που τέθηκαν πιο πάνω. Μέσω αυτών των χειρόγραφων, οι Ιστορικοί της Επιστήμης μπόρεσαν να καταλάβουν πως λειτουργούσε αυτή η Επιστήμη. Κατέληξαν λοιπόν στο συμπέρασμα, ότι η Αστρολογία ήταν η διαρκής προσπάθεια του ανθρώπου να διαπιστώσει πως λειτουργεί ο κόσμος μέσω της λογικής, των προσεκτικών μαθηματικών υπολογισμών, της προσεκτικής παρατήρησης και της ανάπτυξης μιας μεθόδου που θα μπορούσαμε να την χαρακτηρίσουμε επιστημονική με την σύγχρονη έννοια της. Μάλιστα δε, σε αυτά τα χειρόγραφα που είναι χιλιάδες, μπορούμε να διαπιστώσουμε την συστηματική καταγραφή πολλών αστρονομικών δεδομένων με τα γεγονότα που προκαλούσαν στην Γη όπως για παράδειγμα τι φέρνει μια ηλιακή έκλειψη στο ζώδιο του Σκορπιού.
Όπως δε, μας πληροφορεί και ο Καθηγητής της Μεσαιωνικής Ιστορίας Alessandro Barbero, οι Αστρολόγοι την εποχή του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης ήταν όλοι άνθρωποι κύρους, με υψηλό μορφωτικό επίπεδο και Καθηγητές Πανεπιστημίου και δεν ήταν τσαρλατάνοι, όπως πολλοί προκατειλημμένοι άνθρωποι θεωρούν σήμερα. Μάλιστα, παρατηρείται το φαινόμενο ότι όσο πιο μορφωμένοι ήταν οι άνθρωποι εκείνης της εποχής τόσο πιο πολύ πίστευαν στην μεθοδολογία της. Κλασικά παραδείγματα μεγάλων επιστημόνων της εποχής που ήταν και Αστρολόγοι είναι ο Regiomontanus, ο Brahe, ο Kepler, ο Γαλιλαίος, ο Cardano (ο μεγαλύτερος μαθηματικός της Αναγέννησης που ήταν και ο πρώτος που διατύπωσε την Θεωρία των Πιθανοτήτων) και τόσοι άλλοι.
Πράγματι, αναρωτήθηκε ποτέ κανείς γιατί η Αστρονομία-Αστρολογία που είναι η Αστρική Επιστήμη (Astral Science ή Science of the Stars), είχε τόσο μεγάλη σημασία στον Μεσαίωνα και στην Αναγέννηση; Γιατί μπορούσε με την μαθηματική δομή της να κάνει προβλέψεις. Ενώ άλλες σύγχρονες επιστήμες που βασίζονται στα μαθηματικά, όπως είναι η Επιστήμη της Οικονομίας, αποτυγχάνουν. Ενώ οι Οικονομολόγοι, βγάζουν συνέχεια προβλεπτικά μαθηματικά μοντέλα προσπαθώντας να κάνουν οικονομικές προβλέψεις, αποτυγχάνουν παταγωδώς. Παράδειγμα: η παγκόσμια οικονομική ύφεση – κρίση του 2008 που δεν προέβλεψε κανένας οικονομολόγος.
Έτσι λοιπόν, θα δούμε και θα ανακαλύψουμε μαζί, στα επόμενα άρθρα που θα ακολουθήσουν, την πλούσια Ιστορία της Αστρολογίας και την πολύτιμη προσφορά της στην Επιστήμη και στον Άνθρωπο.
Από τον Αντώνη Σπυρίδη
Βιβλιογραφία
- The Cambridge History of Science, Volume 1: Ancient Science ed. by Jones Alexander and Taub Liba.
- The Cambridge History of Science, Volume 3: Early Modern Science ed. by Park Katharine and Daston Lorraine.
- Newton the Alchemist, Newman William, 2019, ed. Princeton University Press, New Jersey.
- Becker Jens, Imagined Futures. Fictional Expectations and Capitalist Dynamics, Cambridge, MA 2016.
- Appunti della relazione di Barbero Alessandro, Quando il Futuro entra nella Storia, 10-10-2021, Napoli, In: Lezioni di Storia Festival: l’invenzione del futuro.
