Σίγουρα πολλοί από τους φίλους αναγνώστες θα έχουν ακούσει την περίφημη φράση όταν πήγαιναν σχολείο ότι ο Θαλής ο Μιλήσιος ήταν ο πρώτος επιστήμονας στον κόσμο γιατί σκεφτόταν την δημιουργία του κόσμου με βάση την λογική και όχι με τους θεούς και την μυθολογία που τους πλαισίωνε. Όμως αν κάποιος κοιτάξει τις αρχαίες πηγές που αναφέρονται στο έργο του Θαλή, θα διαπιστώσει με έκπληξη ότι ο ίδιος πίστευε στους θεούς και δεν τους αμφισβήτησε ποτέ. Έτσι λοιπόν, πολλές φορές η Ιστορία που μαθαίνουμε, τόσο στα σχολικά μας χρόνια όσο και στην ενήλικη ζωή μας, τείνει να είναι διαφορετική από αυτήν που νομίζαμε ότι είναι.
Ήταν ένθερμοι υποστηρικτές της Αστρολογίας και ότι πίστευαν ακράδαντα στη μεθοδολογία της.
Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τους μεγάλους επιστήμονες του 17ου αιώνα όπως είναι ο Johannes Kepler και ο Γαλιλαίος. Τα σχολικά βιβλία και οι Ακαδημαϊκοί των περασμένων αιώνων τους κατατάσσει ως τους ανθρώπους που έφεραν την επονομαζόμενη “Επιστημονική Επανάσταση” (Scientific Revolution) και που ανέπτυξαν στο μέγιστο βαθμό την επιστήμη της Αστρονομίας. Επίσης υποστηρίζεται η άποψη ότι οι συγκεκριμένοι επιστήμονες ήταν απορριπτικοί έναντι της Αστρολογίας και ότι την χλεύαζαν με κάθε τρόπο. Στην περίπτωση του Κέπλερ και στις αποδείξεις που έχουμε από την δημιουργία και ερμηνεία τουλάχιστον 1.000 ωροσκοπίων από το ίδιο του το χέρι, οι θιασώτες της παραπάνω άποψης υποστηρίζουν ότι το έκανε για βιοποριστικούς λόγους και ότι πραγματικά δεν πίστευε σε αυτήν. Όμως, αν κάποιος κοιτάξει τα ίδια τους τα κείμενα καθώς και τα σημειωματάρια και τα γράμματα που έγραφαν στους φίλους τους θα διαπιστώσει με έκπληξη ότι οι συγκεκριμένοι επιστήμονες ως επί τω πλείστων, ήταν ένθερμοι υποστηρικτές της Αστρολογίας και ότι πίστευαν ακράδαντα στη μεθοδολογία της.
Στο παρόν άρθρο λοιπόν, θελήσαμε να ασχοληθούμε με την περίπτωση του Γαλιλαίου και όχι με εκείνης του Κέπλερ. Αν κάποιος διαβάσει όλα τα βιβλία του Κέπλερ, θα διαπιστώσει ότι πίστευε στην μεθοδολογία της Αστρολογίας απορρίπτοντας όμως στοιχεία της Αραβικής Παράδοσης και γι’ αυτό προχώρησε στην αναθεώρησή της, με σκοπό να εφεύρει μια “Νέα Αστρολογία”.
Στη διδασκαλία των Μαθηματικών περιέχονταν μαθήματα που είχαν να κάνουν με την Αστρονομία, την Αστρολογία και την Γεωγραφία.
Ο Γαλιλαίος (1564-1642) λοιπόν, ξεκίνησε τις σπουδές του στην Πίζα της Ιταλίας το 1581-1585. Κατά το έτος 1589 έγινε Καθηγητής Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο της Πίζας ενώ ήταν 24 ετών και παρέμεινε εκεί μέχρι το 1592. Το ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι κατά το έτος 1589, όπου ο Γαλιλαίος ξεκίνησε τη διδασκαλία του ως Καθηγητής Μαθηματικών, δεν υπήρχε κανένας άλλος Καθηγητής συναφούς ειδικότητας και στη διδασκαλία των Μαθηματικών περιέχονταν μαθήματα που είχαν να κάνουν με την Αστρονομία, την Αστρολογία και την Γεωγραφία. Τα παραπάνω στοιχεία επιβεβαιώνονται και από το Πρόγραμμα Σπουδών του 1543, χρονιά που άνοιξε εκ νέου το συγκεκριμένο πανεπιστήμιο από τον Μ. Δούκα Cosimo I των Μεδίκων. Επίσης, έχουν βρεθεί χειρόγραφα όπου περιέχουν σημειώσεις που μας πληροφορούν ότι γινόντουσαν πολλά μαθήματα, που αφορούσαν στην Διδασκαλία της Τετράβιβλου του Πτολεμαίου από τους Καθηγητές Μαθηματικών, που ήταν προγενέστεροι του Γαλιλαίου και πιο συγκεκριμένα των Ristori και Fantoni.
Ο Γαλιλαίος γνώριζε και σπούδασε Αστρολογία, αφού ήταν Καθηγητής Μαθηματικών και αυτό αποτελεί σημαντικότατο στοιχείο γιατί χωρίς αστρολογικές γνώσεις δε θα μπορούσε να είναι Μαθηματικός.
Κατόπιν, κατά τα έτη 1592 – 1610 προσελήφθη ως Καθηγητής Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο της Πάντοβα. Το συγκεκριμένο Πανεπιστήμιο επίσης δίδασκε Αστρολογία και δη, την Τετράβιβλο του Πτολεμαίου, στο Τμήμα των Μαθηματικών. Ο Ιστορικός Antonio Favaro μας δίνει αρκετές λεπτομερείς και αναλυτικές περιγραφές για την συνεχή και αδιάλειπτη παράδοση της Διδασκαλίας της Αστρολογίας στο συγκεκριμένο Πανεπιστήμιο, από τον Pietro d’Abano, τον Regiomontanus και τον Giuseppe Moletti που ήταν και ο άμεσος προκάτοχος του Γαλιλαίου στην Έδρα του συγκεκριμένου Πανεπιστημίου. Από τα παραπάνω, συμπεραίνουμε ότι ο Γαλιλαίος γνώριζε και σπούδασε Αστρολογία, αφού ήταν Καθηγητής Μαθηματικών και αυτό αποτελεί σημαντικότατο στοιχείο, γιατί χωρίς αστρολογικές γνώσεις δε θα μπορούσε να είναι Μαθηματικός. Ένας Μαθηματικός για την περίοδο που εξετάζουμε, όφειλε να ξέρει Αστρονομία και Αστρολογία πέραν της Γεωμετρίας αλλιώς δεν μπορούσε να είναι Μαθηματικός.
Ας δούμε τώρα, τί είδους βιβλία κατείχε και μελετούσε στη Βιβλιοθήκη του στην Πάντοβα ο Γαλιλαίος. Ανάμεσα στα Βιβλία του υπήρχαν οι Αστρονομικές Εφημερίδες του Giovanni Antonio Magini για τα έτη 1598-1610 όπου υπάρχει μια εκτενής Αστρολογική Εισαγωγή. Όπως θα δούμε παρακάτω, οι συγκεκριμένες Εφημερίδες ήταν σημαντικές γιατί χωρίς αυτές ένας Αστρολόγος δεν μπορούσε να δημιουργήσει γενέθλια ωροσκόπια και ούτε βεβαίως να κάνει προβλέψεις. Ένα άλλο σημαντικό Βιβλίο είναι ένας μεγάλος τόμος που περιέχει μια “εξήγηση της Τετράβιβλου του Πτολεμαίου από άγνωστο συγγραφέα”, “την εισαγωγή στην Τετράβιβλο από τον Πορφύριο” και το “Περί των Γενέθλιων Επιστροφών του Ερμή του Τρισμέγιστου”. Η έκδοση του βιβλίου ήταν του 1559 και όπως μας πληροφορεί ο Favaro υπάρχουν εκτενείς και συνεχείς σημειώσεις από το χέρι του ίδιου του Γαλιλαίου πάνω στο βιβλίο. Επίσης κατείχε μία έκδοση της Τετράβιβλου του Πτολεμαίου σε μετάφραση του Philip Melanchthon στα Νέα Λατινικά καθώς και ένα αντίτυπο του έργου του γνωστού αστρολόγου Tommaso Campanella με την ονομασία Astrologicorum (Αστρολογικόν) αποτελούμενου από 7 βιβλία και έκδοσης του 1630.
Κάθε Μαθηματικός γνώριζε, δίδασκε και εξασκούσε συστηματικά την Τέχνη της Αστρολογίας και αυτό ήταν απολύτως νόμιμο.
Κατά την περίοδο της παραμονής του στην Πάντοβα συνέβη και ένα περιστατικό το οποίο παραμένει άγνωστο σε πάρα πολλούς αναγνώστες. Ο Γαλιλαίος είχε κατηγορηθεί ως αιρετικός και είχε περάσει από την Ιερά Εξέταση πολύ πριν την περίφημη Δίκη του 1633. Συγκεκριμένα την εποχή που δούλευε ως Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πάντοβα, κατά το έτος 1604 κατηγορήθηκε από τον Silvestro Pagnoni, που ήταν πρώην γραμματέας του και ζούσε στο σπίτι του, ότι ασκούσε την τέχνη της ερμηνευτικής “προβλεπτικής” αστρολογίας και συγκεκριμένα μιας ντετερμινιστικής (φαταλιστικής) μορφής της. Στην κατηγορία του ο Pagnoni αναφέρει ότι είδε με τα ίδια του τα μάτια τον Γαλιλαίο στο δωμάτιο του να φτιάχνει γενέθλια ωροσκόπια διάφορων ανθρώπων και να κάνει τις αναγκαίες προβλέψεις για τη ζωή τους. Ειδικότερα, είπε σε έναν ότι θα ζήσει ακόμα 20 χρόνια και ότι η πρόβλεψη του ήταν σίγουρη και μη λανθασμένη.
Όπως είδαμε πιο πάνω, κάθε Μαθηματικός γνώριζε, δίδασκε και εξασκούσε συστηματικά την Τέχνη της Αστρολογίας και αυτό ήταν απολύτως νόμιμο. Η κατηγορία όμως έγκειται στο γεγονός ότι εξασκούσε την μορφή της ντετερμινιστικής αστρολογίας με την οποία ο αστρολόγος, δεν αφήνει τον πελάτη του να έχει το δικαίωμα της ελεύθερης βούλησης, κάτι το οποίο απαγορεύεται από την Εκκλησία. Η Ιερά Εξέταση της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας (Βενετίας) αφού εξέτασε το φάκελο και τους μάρτυρες, στις 05/05/1604, απάλλαξε τον Γαλιλαίο από τις κατηγορίες χαρακτηρίζοντας τες ως αβάσιμες.
Από τον Αντώνη Σπυρίδη
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- MS Galileiano 81, Manoscritto, Conservato presso la Biblioteca Nazionale Centrale di Firenze
- Favaro Antonio, Galileo astrologo secondo documenti editi e inediti, In: Mente e Cuore, 08, 1881, Trieste
- Favaro Antonio, Galileo Galilei e lo Studio di Padova, 2 vol., ed.: Successori le Monnier, 1883, Firenze
- Le Opere di Galileo Galilei, Edizione Nazionale, Volume XI, ed.: G. Barbera, 1901, Firenze
- Guerrini Luigi, ¨Luz Pequena¨, Galileo fra gli astrologi, In: Bruniana e Campanelliana, 07, 2000
